-
1 ярылу
возвр.-страд. от яру1) возвр. тре́скаться, потре́скаться; истре́скиваться/истре́скаться разг.стенаның буявы ярылган — кра́ска на стене́ растре́скалась
боз ярылган — лёд потре́скался
күн ярыла — ко́жа тре́скается
2)а) разрыва́ться/разорва́ться (о снаряде, гранате)б) ло́паться ( о стручке)3) щепа́ться, расщепля́ться, рассека́тьсяидән тактасы ярылган — расщепи́лась полова́я доска́
4) распуска́ться/распусти́ться, открыва́ться/откры́ться (о почках, бутонах)5) тре́скаться, потре́скаться, растре́скаться (о руках, губах, лице - от холода, ветра и т. п.)иреннәре ярылып беткән — у него́ гу́бы растре́скались
куллар ярылды — ру́ки потре́скались
6) прост. си́льно крича́ть, во всю мощь говори́ть7) перен. си́льно боле́ть ( о голове)8) страд.; см. яру 1)-4), 6)•- ярылып китү••ярылып ята — отчётливо (я́сно) ви́дно
ярылырга җитеп — прост. изо всей мо́чи
-
2 ярылу
-
3 таң ярылу
= таң ярутаң ярылу белән — с ( ранним) рассве́том
-
4 шартлап ярылу
расколо́ться, тре́снуть (лёд, деревья, земля от холода или другой причины) -
5 шәфәкъ ярылу
= шәфәкъ агару занима́ться ( об утренней заре), рассвета́ть -
6 буйга
нареч.вдоль, продо́льнотукыманы буйга кисү — разре́зать мате́рию вдоль
буйга ярылу — расколо́ться вдоль
бүрәнәне буйга яру — распили́ть бревно́
-
7 дүрт
числ.; колич.1)а) четы́ре, че́тверосәгать бишенче дүрт минут — вре́мя - четы́ре мину́ты пя́того
аның дүрт баласы бар — у него́ че́тверо дете́й
дүрттән бере — ка́ждый четвёртый
дүрттән ишелгән чыбыркы — бич, сви́тый в четы́ре ремня́ (лы́ка); бич из четырёх пря́дей
чәчне дүрттән үрү — заплести́ во́лосы в четы́ре пря́ди (пучка́)
дүрт яклап (яктан) — с четырёх сторо́н
б) в притяж. ф. дүртебез, дүртесе че́тверо (из нас, из них)кызларның дүртесе - спорт мастерлары — че́тверо из де́вушек - мастера́ спо́рта
дүртебез дә — все че́тверо
2) как знаменатель дроби в ф. дүрттән четвёртая, четвёртыхдүрттән бер өлеш — о́дна четвёртая часть; че́тверть
3) мн.; в ф. дүртләрендә в четвёртых чи́слахмартның дүртләрендә — в четвёртых чи́слах ма́рта (ме́сяца)
4) в сочет. сущ. на -лы, -лык четырёх; в четырёх, в четы́ре, за четы́ре, из четырёх, на четы́редүрт бүлмәле фатир — четырёхко́мнатная кварти́ра; кварти́ра из четырёх ко́мнат
дүрт пәрдәле драма — дра́ма в четырёх де́йствиях
дүрт гамәлле мәсьәлә — зада́ча из четырёх де́йствий
дүрт килограммлы — четырёхкилограммо́вый, на четы́ре килогра́мма ( ящик)
дүртьеллык — четырёхле́тний
дүрт сумлык — четырёхрублёвый; за четы́ре рубля́
5) в знач. сущ. четвёрка ( оценка)•- дүрт яшьлек••дүрт аякка — на четвере́ньки, на кара́чки (становиться, опуститься)
дүрт аякланып (дүрт аяклап) — на четвере́ньках, на кара́чках (ползти, стоять)
дүрт күз — прост. очка́рик
дүрт күз белән көтү — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́; ждать с нетерпе́нием, зажда́ться
дүрт стена эчендә (дүрт стена арасында) — в четырёх стена́х (сиде́ть, жить)
дүрт ягын су алу — не знать что де́лать; оказа́ться в тру́дном положе́нии
дүрт ягың кыйбла — на все четы́ре сто́роны; на все четы́ре ве́тра; куда́ глаза́ глядя́т
дүрткә бүленү (дүрткә ярылу) — разорва́ться на ча́сти
-
8 йөрәк
сущ.1) анат. се́рдце || серде́чныййөрәк эшчәнлеге — де́ятельность се́рдца
йөрәк тибеше — бие́ние се́рдца; сердцебие́ние
йөрәккә операция ясау — де́лать опера́цию на се́рдце
йөрәк авыруы — серде́чное заболева́ние
йөрәк мускулы — серде́чная мы́шца
йөрәк дарулары — серде́чные лека́рства
2) душа́, се́рдце ( как вместилище чувств человека) || серде́чный, душе́вныйсаф йөрәк — чи́стая душа́
кайнар йөрәк — горя́чее се́рдце
батыр йөрәк — хра́брое се́рдце
таш йөрәк — ка́менное се́рдце
чын йөрәктән — от всей души́, от всего́ се́рдца
йөрәк җылысы — серде́чная (душе́вная) теплота́
йөрәк әрнүе — душе́вная (серде́чная) боль
йөрәк кайгысын уртаклашу — подели́ться душе́вными пережива́ниями
йөрәк хисләрен түгү — излива́ть серде́чные чу́вства
йөрәктәген әйтеп бирү — вы́сказать то, что в душе́ (на се́рдце)
йөрәк ашкына (җилкенә, алгысый) — се́рдце волну́ется
карама беләккә, кара йөрәккә — (посл.) не смотри́ на си́лу, смотри́ в ду́шу (на се́рдце)
3) перен.; ласк. йөрәгем, йөрәккәем се́рдце (ты) моё, душа́ (ты) моя́; ду́шенькаҗавап хатыңны көтәм, йөрәгем — се́рдце (ты) моё, жду отве́тного письма́
4) перен. центр, се́рдце чего-л.атомның йөрәгенә үтеп керү — прони́кнуть в се́рдце а́тома
5) перен. сме́лость, отва́гамондый эшкә алынырга йөрәк кирәк — чтоб бра́ться за тако́е де́ло, нужна́ сме́лость
герой булу өчен беләк тә, йөрәк тә кирәк — (погов.) чтоб стать геро́ем, ну́жно име́ть и си́лу, и отва́гу
•- йөрәк авыруы
- йөрәк алды
- йөрәк букчасы
- йөрәк колакчыгы
- йөрәк өянәге
- йөрәк тоту
- йөрәк уты••йөрәге белән — в душе́
йөрәге боз (салкын) — бесчу́вственный, с холо́дным се́рдцем
йөрәген бозу — си́льно расстро́ить
йөрәген кузгату — взбудора́жить, возбужда́ть
йөрәген телгәләү (яралау) — ра́нить се́рдце кому, чьё
йөрәген телеп алу (телгәләү) — разрыва́ть (раздира́ть) се́рдце на ча́сти
йөрәген эретү — расположи́ть к себе́
йөрәген яулау (яулап алу) — покори́ть се́рдце чьё
йөрәгенә ия булу — владе́ть се́рдцем чьим
йөрәгенә йон (мүк) үскән — се́рдце обросло́ мхом у кого (о вялом, равнодушном человеке)
йөрәгенә чыдый алмыйча — не вы́держав душе́вного поры́ва
йөрәк актарыла — се́рдце (душа́) разрыва́ется
йөрәк (атылып) чыгарга җитү — си́льно волнова́ться (букв. се́рдце гото́во вы́скочить)
йөрәк ачыну — боле́ть душо́й, огорча́ться
йөрәк ачысы — му́ка, у́жас
йөрәк аша үткәреп — глубоко́ прочу́вствовав се́рдцем
йөрәк бәгърем (парәм, маем диал.) — ми́`лый мой, душа́ моя́, серде́чко моё
йөрәк биреп (салып) — вложи́в ду́шу
йөрәк бушату — излива́ть ду́шу, отводи́ть ду́шу; подели́ться го́рем
йөрәк дусты — друг се́рдца; серде́чный друг
йөрәк жу итү — се́рдце ёкнуло
йөрәк җитү — осме́литься, хвати́ть ду́ху
йөрәк җылысы — душе́вная теплота́, и́скренние чу́вства
йөрәк итен ашау (талау, телгәләү) — не дава́ть поко́я, терза́ть; вы́мотать (всю) ду́шу
йөрәк итенә ябышып үсү — всегда́ по́мнить, храни́ть в се́рдце ( о любимом человеке)
йөрәк итенә үтү — быть о́чень мучи́тельным, тя́гостным кому
йөрәк йолкына — см. йөрәк өзгәләнә
йөрәк кабару — беспоко́иться, волнова́ться
йөрәк калмау — см. йөрәге алыну
йөрәк кандырып — с по́лным удово́льствием, с по́лным наслажде́нием
йөрәк киселү — му́читься, изму́читься, истоща́ться/истощи́ться ( от голода); быть о́чень голо́дным
йөрәк кешесе — (о чутком, добром человеке) серде́чный челове́к
йөрәк корты — ирон. сердцее́д
йөрәк кубу (чыгу) — си́льно испуга́ться
йөрәк кузгату — об обострении сердечной боли (от расстройства, сильного волнения)
йөрәк кушканча — по веле́нию се́рдца
йөрәк кымырҗу — испы́тывать чу́вство стра́ха
йөрәк кысылу (ою) — се́рдце щеми́т (но́ет)
йөрәк маен (майларын) имү — обира́ть (ободра́ть) до́чиста, до ни́тки
йөрәк өшү (өшеп китү) — похолоде́ть в се́рдце
йөрәк сере — сокрове́нная та́йна
йөрәк серенә керү — быть посвящённым в сокрове́нную та́йну кого-л.
йөрәк сизү (тою) — предчу́вствовать || предчу́вствие
йөрәк сикерә — се́рдце коло́тится
йөрәк сүзе — серде́чное (душе́вное) сло́во
йөрәк сыза (сыкрый, әрни) — се́рдце щеми́т; се́рдце но́ет; душа́ (се́рдце) боли́т
йөрәк ташу — см. йөрәк кайнау
йөрәк телгәләнә (парә-парә килә) — се́рдце раздира́ется на ча́сти
йөрәк тойгысы (хисе, сагышы) белән — с и́скренним, глубо́ким чу́вством; (всей) душо́й; все́ми фи́брами души́
йөрәк түзми — не те́рпится
йөрәк түрендә — в глубине́ души́ (се́рдца)
йөрәк түрендә йөртү (саклау) — всё ещё по́мнить, не забы́ть
йөрәк тынгысыз кала — се́рдце замира́ет
йөрәк тынычлану — успоко́иться, отлегло́ от се́рдца
йөрәк урыныннан кубу (кузгалу) — си́льно испуга́ться и́ли испы́тывать чу́вство постоя́нной трево́ги
йөрәк үкчәгә китү — душа́ ухо́дит в пя́тки у кого
йөрәк үлү — о беспечном, инертном человеке; см. йөрәк мүкләнү
йөрәк чуарлану — испы́тывать чу́вство волне́ния, беспоко́йства
йөрәк ялгау — закуси́ть, замори́ть червячка́
йөрәк ялкыны — поры́в
йөрәк ярасын кузгату — береди́ть серде́чные ра́ны
йөрәк яргыч — ужа́сный, жу́ткий, душераздира́ющий (о голосе, крике)
йөрәк ярсый (өзгәләнә) — се́рдце разрыва́ется
йөрәк ярылу — см. йөрәк алыну
йөрәк ятмау — душа́ (се́рдце) не лежи́т, не по душе́ (се́рдцу)
йөрәк яшерү — скры́тничать
йөрәккә барып җитү — тро́гать (дойти́) до глубины́ души́ (се́рдца)
йөрәккә басу — (о мастерской игре на музыкальных инструментах, о хорошем пении и пляске), брать (взять, хвата́ть) за́ душу (сердце)
йөрәккә боз булып утыру — оста́вить о́чень неприя́тный оса́док на душе́; лечь свинцо́м на се́рдце
йөрәккә җылы керү — успоко́иться, полегча́ть на се́рдце
йөрәккә кабу (кабыну) — разволнова́ться; разне́рвничаться
йөрәккә кадалу (тию) — заде́ть за живо́е, как нож в се́рдце
йөрәккә кадау — задева́ть (заде́ть) за живо́е
йөрәккә (кара) кан саву (савылу) — се́рдце кро́вью облива́ется
йөрәккә курку йөгерү — см. кот очу
йөрәккә май (кебек) булып яту — как (бу́дто) бальза́м на се́рдце
йөрәккә сеңү — запа́сть в ду́шу
йөрәккә таш булып утыру (яту) — лечь тяжёлым ка́мнем на се́рдце (на ду́шу)
йөрәккә тоз салу — си́льно раздража́ть, расстра́ивать, огорча́ть (печальными, неприятными словами, сообщениями и т. п.)
йөрәккә төен булу — лечь ко́мом на се́рдце
йөрәккә уелу — запа́сть в ду́шу
йөрәккә ук (пычак) булып кадалу — нож в се́рдце кому
йөрәккә үтү — брать за́ душу
йөрәккә чыдый алмау — убива́ться о ком-чём, из-за кого-чего; не находи́ть себе́ ме́ста
йөрәккә якын алу (кабул итү) — принима́ть бли́зко к се́рдцу
йөрәккә ял булу — быть утеше́нием для се́рдца (души́)
йөрәкне алу — си́льно напуга́ть
йөрәкне басу — успоко́ить се́рдце
йөрәкне биреп (салып) — вкла́дывая ду́шу (рабо́тать)
йөрәкне бирү — влюби́ться, согласи́ться на взаи́мную любо́вь
йөрәкне кимерү (тырнау) — быть в постоя́нной трево́ге; скребёт на душе́ (се́рдце);
йөрәкне кисү (кисеп үтү) — вы́звать глубо́кую трево́гу; как (бу́дто) ножо́м резану́ть по се́рдцу
йөрәкне кытыклау (кытыкландыру) — тереби́ть ду́шу, се́рдце ( слегка)
йөрәкне талау — терза́ть ду́шу (се́рдце)
йөрәкне тетрәтү — сотряса́ть се́рдце
йөрәкне тынычландыру — отвести́ ду́шу
йөрәкне тырный (тырнап тора) — на се́рдце скребёт; ко́шки скребу́т на се́рдце (душе́)
йөрәкне учта (уч төбендә) тотып (кысып, йомып) — испы́тывая си́льное волне́ние, трево́гу; с замира́нием се́рдца
йөрәкне эретү — смягчи́ть (растро́гать, уте́шить) се́рдце
йөрәкне өзү (телгәләү) — надрыва́ть (раздира́ть) се́рдце (ду́шу)
йөрәкне өшетә торган — леденя́щий ( взгляд)
йөрәктә саклау (йөртү) — храни́ть в се́рдце (па́мяти)
йөрәктә ут кайнау — о́стро пережива́ть что-л.; ад кроме́шный на душе́ (се́рдце)
йөрәктән авыр таш төшкәндәй булды —ка́мень с души́ свали́лся; отлегло́ от се́рдца
йөрәктән алу — брать (хвата́ть) за́ се́рдце (ду́шу)
салкын колактан ала, сылу йөрәктән ала — (посл.) хо́лод хвата́ет за́ уши, красо́тка берёт за́ сердце
йөрәктән кичерү — си́льно пережива́ть
йөрәктән серләшү — поэт. подели́ться сокрове́нной та́йной, объясня́ться в любви́
йөрәктән төшкән — родно́й, плоть от пло́ти
- йөрәгенә керүйөрәктән чыкмау — быть в па́мяти, не забыва́ться
- йөрәк алыну
- йөрәк кубу
- йөрәк ачысы белән
- йөрәк әрнеткеч
- йөрәк әрни
- йөрәк телгәләнә
- йөрәк парчалана
- йөрәк басылу
- йөрәк тыну
- йөрәк кагу
- йөрәк кайнау
- йөрәк сызу
- йөрәк мае сызу
- йөрәк сызылу
- йөрәк мае сызылу
- йөрәк мүкләнү
- йөрәк өзгәләнә
- йөрәк өзелә
- йөрәк өзгеч
- йөрәк таш булып кату
- йөрәк урынында түгел
- йөрәк яна
- йөрәк ярасы
- йөрәккә керү
- йөрәккә кереп калу
- йөрәккә утыру
- йөрәккә тию
- йөрәккә төшә торган
- йөрәккә үтә торган
- йөрәккә төшү
- йөрәккә үтү
- йөрәккә ут кабу
- йөрәккә ут салу
- йөрәккә ялкын салу
- йөрәккә яту
- йөрәккә ятышлы
- йөрәкне ачу
- йөрәктән чыккан
- йөрәктән әйтелгән -
9 кырык
числ. колич.1)а) в разн. знач. со́рок (40)кырык кеше — со́рок челове́к
кырык мичкә бал — со́рок бо́чек мёда
б) в составе определенных сочетаний: сорока-кырык градуслы — сорокагра́дусный
кырык литрлы — сорокалитро́вый
кырык яшьле — сорокале́тний
2) перен. мно́го, мно́го раз, без счёту, несчётное коли́чествокырык хат килде инде безгә — нам пришло́ уже́ несчётное коли́чество пи́сем
бер түгел, кырык уйладым инде — я поду́мал (об э́том) не раз, без счёту (букв. со́рок раз)
ул кырыкта — ему́ со́рок ( лет)
аңа кырыклар бар — ему́ (уже́) о́коло сорока́ ( лет)
4) в притяж. ф. кырыгы этногр. сорочи́ны, сорокови́ны ( поминки на сороковой день после смерти)кырыгын укыту — отме́тить сорокови́ны
5) в ф. кырыктан ( ничә) сорокова́якырыктан бер — одна́ сорокова́я ( часть)
кырыктан өч — три сороковы́х (ча́сти)
6) в знач. нареч. многокра́тно; мно́го разбармам дигән җиреңә кырык барырсың — (посл.) туда́, куда́ зарека́лся не ходи́ть, ещё со́рок (мно́го) раз пойдёшь
•- кырык еллыгы
- кырык итәкле
- кырык кат
- кырык катлама
- кырык катлы
- кырык корама
- кырык тартма
- кырык теш
- кырык тырнак
- кырык чөй
- кырык фарыз
- кырык ясин
- кырык ясин чыгу••кырыкка җиткәч, шырыкка китә — (посл.) дожи́л до сорока́ - счита́й нача́ло конца́
кырыгына бер иман — всей сво́ре цена́ грош; (все они́) одного́ по́ля я́года; одни́м ми́ром ма́заны (букв. одна́ ве́ра на со́рок душ)
кырык бер (кырык та бер) кабат (кат, мәртәбә) — ещё и ещё раз, без конца́
кырык даланың кырыена — за три́девять земе́ль
кырык кабат (кат, мәртәбә, тапкыр) — многокра́тно - со́рок раз, сто раз, ты́сячу раз
кырык чөйләре кырылмагае (кырылып ятсын) — ≈≈ ну и пусть - мне-то что?
кырык эшем кырылып ята — разрыва́юсь на ча́сти ( много дел одновременно)
кырыкка теленү (телгәләнү) — вконе́ц излохма́титься
кырыкка ярылу — разрыва́ться на ча́сти
кырыкка ярылырдай булып — гото́вый разрыва́ться на ча́сти
кырыктан артык кыңгыр яу — у́йма недоста́тков
-
10 мең
числ. колич.1) ты́сячамең сум — ты́сяча рубле́й
меңгә якын кеше — о́коло ты́сячи челове́к
унар мең — деся́тки ты́сяч
мең дә бер кичә — ты́сяча и одна́ ночь
мең бәлагә - бер җавап — (погов.) семь бед - оди́н отве́т
алган бер языклы, алдырган мең языклы — (посл.) взя́вший гре́шен еди́ножды, потеря́вший - тысячекра́тно ( может подозревать любого)
2) в сочет. со словами на -лы, -лык тысяче-меңьеллык — тысячеле́тний
мең километрлы — тысячекилометро́вый
мең башлы — тысячеголо́вый
3) ты́сяча, мно́жествомең сәбәп табу — найти́ ты́сячу причи́н
халык мең күзле — (погов.) у наро́да ты́сяча глаз
4) перен. ты́сячу (ты́сячи) размең әйттем — говори́л ты́сячу раз
дошманыңнан бер саклан, яман дустан мең саклан — (посл.) от врага́ береги́сь оди́н раз, от плохо́го дру́га - ты́сячу раз
мең тыңла, бер сөйлә — (погов.) ≈≈ сло́во - серебро́, молча́ние - зо́лото (букв. ты́сячу раз послу́шай, оди́н раз скажи́)
5) мн.; разг. ты́сячи (о больших деньгах, капитале)меңнәр белән эш йөртә — воро́чает ты́сячами
•- мең башы- меңнәр классы••мең гафу! — ты́сячу извине́ний!
мең дә беренче тапкыр (кат) — см. мең кат 1)
мең дә берне белү — ирон. быть всезна́йкой
мең (мең-мең) рәхмәт — ты́сяча благода́рностей, огро́мное спаси́бо
мең ризалык белән — с больши́м удово́льствием
мең (меңнәр) яшә! — живи́ (здра́вствуй) ты́сячу лет!
мең яшәгән, мең яшәрле (мең яшәрлек) — тысячеле́тний, долголе́тний
меңгә тапкырлану — увели́чиваться тысячекра́тно
- мең газап беләнмеңгә ярылу — разрыва́ться на ча́сти
- мең җан белән
- мең кат
- мең мәртәбә
- мең тапкыр -
11 снаряд
сущ.1) воен. снаря́д || снаря́дныйреактив снаряд — реакти́вный снаря́д
снаряд кыйпылчыгы — оско́лок снаря́да
снаряд ярылу — разры́в снаря́да
снаряд гильзасы — снаря́дная ги́льза
2) тех. снаря́д, механи́змҗир казу снаряды — землеро́йный снаря́д
3) спорт. снаря́д ( устройство)гимнастика снарядлары — гимнасти́ческие снаря́ды
-
12 таң
I сущ.1) рассве́т, у́тренняя заря́ || зарево́йтаң нуры — сия́ние зари́
таң шәүләсе — о́тблеск зари́
таң белән тору — встава́ть с зарёю, встава́ть ра́но на заре́
2) перен. заря́, ра́нняя пора́ ( жизни)яшьлек таңында — на заре́ ю́ности
•- таң агы- таң аклыгы
- таң алды
- таң алды суы
- таң алдында
- таң алдыннан
- таң аттыру
- таң ату
- таң беленү
- таң иртә
- таң йокысы
- таң йолдызы
- таң ката
- таң сузылу
- таң туу
- таң суы
- таң әтәчләре
- таң әчесе белән
- әче таң белән
- таң тишегеннән
- таң яру
- таң ярылу II прил.1) чуде́сный, восхити́тельныйтаң таң ата, Чулпан калка — ( песня) занима́ется заря́ чу́дная; поднима́ется звезда́ Чулпа́н ( планета Венера)
2) предик. влюблён, восхищёнбай хатынына ялчы таң — (посл.) в ба́рыню влюблён рабо́тник
•- таң итү- таң калу
- таң булу
- таңга калу
- таң калдыру
- таңга калдыру
- таң калырлык
- таң кату -
13 таң яру
=таң ярылу ( быстро) рассвета́ть -
14 шартлау
неперех.1) треща́ть, издава́ть треск; тре́снуть однокр., стреля́ть || трескаяк астында чыбык-чабык шартлау — треск су́чьев (хво́роста) под нога́ми
мичтә коры утын шартлый (шартлап яна) — в пе́чи стреля́ют (треща́т, с тре́ском горя́т) сухи́е дрова́
2) стреля́ть, производи́ть/произвести́ вы́стрелы ( о звуке во время выстрела)сәхнә артыннан револьвер шартлый — за сце́ной звук вы́стрела (вы́стрел из револьве́ра)
3) тре́скаться, тре́снуть, лома́ться, ло́пнуться; расколо́ться (о бревне, деревьях от холода, о стеклянной посуде от горячей или холодной воды или молока; о семенных коробочках, стручках или набухших почках деревьев, растений и т. п.)4)а) лома́ться, ло́пнуть; наду́вшись разорва́ться (о воздушном шаре, мыльном пузыре)сабын куыгы шартлагандай — как ло́пается мы́льный пузы́рь
б) перен. дойти́ до кра́йнего состоя́ния, тре́снуть, ло́пнуть (со смеху, от злости, возмущения, зависти, горя и т. п.)дошманнар көнләшеп шартласын — пусть ло́пнут от за́висти враги́
сабырлыгы шартлады — терпе́ние (его́) ло́пнуло
5) взрыва́ться/взорва́ться, разрыва́ться/разорва́ться || взрыв || взрывно́йтермоатом шартлавы — термоя́дерный взрыв
ялкынсыз шартлау — беспла́менный взрыв
шартлау көче — взрывна́я си́ла
шартлау дулкыны — взрывна́я (уда́рная) волна́
6) подрыва́ться/подорва́ться, взрыва́ться/взорва́ться; см. тж. шартлатылубезнең алда янган авыллар, шартлаган күперләр — пе́ред на́ми подожжённые дере́вни, взо́рванные мосты́
7) перен.; разг. ло́паться, банкро́титься/обанкро́титься, потерпе́ть банкро́тство; разори́ться || банкро́тство, разоре́ниефәлән бай шартлаган — тако́й-то бога́ч обанкро́тился
кызыл мал кибете шартлаган — мануфакту́рный магази́н разори́лся
8) перен.; прост. ло́паться (от переедания или от жару, с жиру)•- шартлап өзелү
- шартлап ярылу••шартлаганчы ашау — объеда́ться/объе́сться, наеда́ться до отва́ла, съеда́ть ли́шнее
шартлаганчы эчү — вдо́воль напива́ться, пить ли́шнее, напива́ться вдре́безги; напива́ться до положе́ния риз
шартлый язу — невзви́деть ( от гнева)
-
15 шәфәкъ
сущ.заря́, за́рево, зака́т; о́тсвет зака́та || зака́тныйкичке шәфәкъ яктысы — освеще́ние зака́тное
- шәфәкъ сүнүкичке шәфәкъ балкышы — зака́тное сия́ние
- шәфәкъ чыпчыгы
- шәфәкъ ярылу
- шәфәкъ агару -
16 шәфәкъ агару
-
17 ярылгалау
многокр. от ярылу
См. также в других словарях:
ярылу — 1. (Яру) 2. Салкыннан, корылыктан һ. б. ш. чәрдәкләнү, яргалану, ярык барлыкка килү 3. Шартлап бик вак кисәкләргә аерылу. Берәр сәбәптән шартлап ватылу, икегә аерылу 4. Кинәт бәрелүдән, сугылудан яки селкенүдән яисә искерүдән кисәкләргә аерылу,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шартлау — 1. Шарт итү тавышы чыгару, шарт итү 2. Шартлатылу, шартлатудан җимерелү 3. Шартлау көченнән челпәрәмә килеп ваклану, төрле якка сибелү (бомба, снаряд һ. б.). Ату коралыннан пуля чыгып киткән вакытта туган тавышка карата: ату 4. Ярылу, чатнап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йөрәк — 1. Кан әйләнешен тәэмин итә торган, мускуллы капчык сыман орган 2. күч. Кешенең һәртөрле хис, тойгы, кәеф, кичерешләре җыелмасы символы. Мәхәббәт хисләре символы 3. күч. Кешенең эчке дөньясы (рух, җан, күңел, холык, намус) таш й. йөрәгем һәм… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кыелу — 1. Кыйпылу, киселү, кыеп алыну 2. сир. Беленү, ярылу (таң тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кыйпылу — 1. Кыек ярылу, кыелып төшү 2. Кителү, кителеп төшү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
таң — I. Кояш чыгар алдыннан көнчыгыштан көчәя барып сирпелгән яктылык. Кояш чыгар алдыннан яктыру вакыты. ТАҢ АТТЫРУ – Таң атканда уяу булу, таң атканны көтеп яки күзәтеп тору. ТАҢ АТУ – 1. ТАҢ СЫЗЫЛУ – Офык читендә сызылган шикелле яктылык сизелә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төшү — ф. 1. Югарыдан яки берәр нәрсә өстеннән түбәнгә таба күчү, хәрәкәт итү. Утырган урынын калдырып, җиргә, аска күчү 2. Су агымы уңаена хәрәкәт итү, бару. Берәр җирнең үзеннән түбәнрәк торган ягына таба бару, китү яки килү 3. Өстән аска, түбәнгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уелу — ф. 1. (Ую) 2. Берәр сәбәп аркасында эз калу, ярылу, яра барлыкка килү. күч. Киселеп керү, эз һәм чокыр ясалу 3. күч. Күңел, йөрәк, хәтер сүзләре янында: онытылмаслык булып истә калу тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чарпалану — диал. Бик каты бәрүдән яки сугудан ватылып сынып ваклану, вак кисәкләргә аерылу; ярылу сыну такталары каерылып, чәрдәкләнеп беткән. Сыну, сынып ваклану (сөяк) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чарпалу — диал. Бик каты бәрүдән яки сугудан ватылып сынып ваклану, вак кисәкләргә аерылу; ярылу сыну такталары каерылып, чәрдәкләнеп беткән. Сыну, сынып ваклану (сөяк) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәрдәкләнү — диал. Бик каты бәрүдән яки сугудан ватылып сынып ваклану, вак кисәкләргә аерылу; ярылу сыну такталары каерылып, чәрдәкләнеп беткән. Сыну, сынып ваклану (сөяк) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
